شرارت، پرخاشگری و سرکشی در تربیت‌پذیری و اطاعت کودک از مربی، اختلال ایجاد می کند و در مسیر ایجاد روحیه تعبد نیز، مشکلاتی به همراه خواهد آورد. این روحیه، مانع بزرگی در راه پذیرش و اکتساب اخلاق اسلامی ایجاد خواهد کرد. محققان نتیجه گرفته‌اند که:
به گزارش بهداشت نیوز: پرخاشگری و رفتار جامعه پسندانه، معرّف دو نوع راهبرد حل مسئله برای فرد است که از دوران اولیه زندگی آموخته می شود. اگر کودک یکی از این دو را خوب بیاموزد علاقه‌ای به آموختن راه دیگر ندارد. از این رو یک عامل مهم در کنترل پرخاشگری، آموختن رفتارهای غیر پرخاشگرانه است.
بنابراین در این‌جا، ابتدا با انواع پرخاشگری و عواملی که موجبات آن را پدید می آورد آشنا می شوید و سپس اقدامات اصلاحی برای درمان آن ارائه گردد:
به نظر نویسنده کتاب رشد و شخصیت کودک پرخاشگری دو نوع است:
1- پرخاشگری وسیله‌ای: رفتار پرخاشگرانه برای رسیدن به هدف خاصی است؛ مثل به دست آوردن یک اسباب‌بازی، که کودک جهت رسیدن به هدف، به فردی که بر سر راه اوست حمله‌ور شده یا سر او فریاد می کشد.
2- پرخاشگری آزاردهنده: که به قصد آزار دیگران انجام می شود: چه فیزیکی (زدن) و چه کلامی (فحش و ناسزا).
به عقیده دیگر روان‌شناسان، کودکانی که در زمان شیرخوارگی تحریک‌پذیر بوده و به دشواری آرام می‌شدند، در سه سالگی مضطرب، پر فعالیت و تندخو بودند؛ لذا شیرخوارانی که بسیار فعّال، نامنظم، حواس‌پرت و کمتر سازش پذیرند، بیش از سایرین احتمال می رود که در سال‌های آتی رفتاری پرخاشگرانه داشته باشند.
البته این اخلاق منفی در بین کودکان دو و سه ساله، بر سر اسباب‌بازی و اشیای مطلوب آن‌ها، تا حدی طبیعی است و در چهار سالگی به اوج خود هم می رسد، که با نزدیک تر شدن به سن مدرسه کاهش می‌یابد. اما مشکل جایی است که این اتفاق در روز، چند بار رُخ دهد که در این صورت باید علت اصلی را دریافت و آن را نادیده نگرفت.
عوامل و راه‌های درمان پرخاشگری
علت و درمان این رذیله اخلاقی از دید کتاب‌های مختلف روان‌شناسی بدین شرح است:
1- جلب توجه دیگران: که بیشتر در هنگام مهمانی رُخ می‌دهد. زمانی که شما توجهتان به طفل کم می‌شود.
در این صورت تسلیم کودک نشده و اجازه ندهید شما را به تفکر، احساس یا عمل خاصی وادارد؛ زیرا تهدیدهای بی‌اساس با تسلیم شدن در برابر آه و ناله آن‌ها، روابط بلندمدتی را ایجاد نمی‌کند؛ بلکه از ارزش شما در نظر فرزندان و خودتان می کاهد. لذا احساسات خود را کنترل کنید و راه حل مناسب را برگزینید تا پرخاشگری کودک را کاهش دهید. به او توجه بیشتری نشان داده، مانند یک بزرگسال با او رفتار کنید و اجازه دهید در حضور جمع درباره موضوعی صحبت کند.
2- گرسنگی: این عامل، موجب افزایش اسید معده می شود که بدشکل ناراحتی، عصبانیت و پرخاشگری نمود پیدا می کند؛ بنابراین پیش از هر اقدامی از او سوال کنید: آیا میل به غذا دارد یا نه؟
3- تنبیه بدنی: به عقیده روان‌شناسان: «تنبیه بدنی- به خصوص اگر مکرر و بی حساب و کتاب، اعمال شود- موجب بروز پرخاشگری شدید و خصومت در کودک می شود.»
البته این سخن در جایی است که کودک از قبل روحیه پرخاشگری داشته باشد، اما اگر نسبتاً غیر پرخاشگر باشد، در صورت تنبیه، واکنش‌های خصومت آمیز خود را سرکوب می کند که این رفتار نیز عواقب سویی دارد. یکی از آن‌ها آموختن شیوه‌های اجرای خشونت است شما می توانید توهین‌های کلامی و کتک زدن را با تنبیه‌های موثری مثل محروم کردن و حذف امتیازها عوض کنید و در صورت انجام دادن رفتار مطلوب وعده پاداش دهید.
4- محرومیت و نداشتن آزادی کافی: گاه مادر به سبب وجود چینش خاص لوازم خانه، کودک را از دست زدن به اشیا منع می کند یا طفل در منزل به اندازه کافی وسایل سرگرم کننده ندارد یا فرصت بازی آزادانه به او داده نشده است؛ این عوامل، موجبات پرخاشگری او را فراهم می کند؛ باید برای کودک محیط و لوازمی فراهم کنید که موجب سرگرمی و کشف استعدادهایش می شود.
5- احساس بی کفایتی و ناتوانی: این حس، موجب اضطراب او شده و عصبانیتش را در پی خواهد داشت. در این مواقع توجه و حمایت عاطفی والدین، کمک موثری در حل این مشکل است.
6- دریغ کردن محبت و نادیده گرفتن فرزند و ناراحتی او: این عامل نیز در پرخاشگری کودک نقش موثری دارد، در این صورت باید با مهر و عاطفه، محبت خود را بارها و بارها ابراز کنید و هنگام ناراحتی و مشکل به او توجه نشان دهید، ضمن این که تشخیص عواطفی مثل یأس، حسادت، عصبانیت، غم و ... برای کودک سخت است؛ به همین جهت دچار ترس و سردرگمی می شود. در این موارد، احساس کودک را تأیید کنید تا افکار خود را بیان کند، احساساتش را بشناسد و تفاوت بین خشمی که قابل قبول است و رفتار پرخاشگرانه‌ای که باید کنترل شود، دریابد؛ مثلاً بگویید: «چون دوچرخه ایت خراب شده تو عصبانی هستی». سپس برای برخورد صحیح با آن، راه حل پیشنهاد کنید.
حتی اگر کودک احساس خود را تشخیص دهد، باز کنترل آن باید به کمک شما باشد؛ مثلاً اگر به علت پیدا نکردن اسباب بازی مورد علاقه اش در اتاقی که به دست او به هم ریخته شده عصبانی است و اشیا را پرتاب می کند می توانید به او بگویید: «من می دانم به خاطر این‌که اسباب‌بازی‌ات را گم کرده‌ای خیلی ناراحتی، ولی نباید وسایل را پرتاب کنی، بلکه می‌توانی با مشت به بالش بکوبی» سپس مشکل او را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم کنید و بگویید: «برای پیدا کردنش باید اتاق تمیز باشد؛ می توانی اول ماشین، بعد وسایل ساختمان سازی، بعد پازل را جمع کنی».
7- برنامه‌های تلویزیونی و فیلم‌هایی با ماهیت خشونت آمیز: طبق پژوهش‌ها، هر چه طفل برنامه‌هایی با محتوای خشونت ببیند، به احتمال بیشتری، برای حل کردن مشکلات به خشونت متوسل می شود. تماشای مکرر این گونه برنامه‌ها نه تنها برای سلامت کودک مضرّ است، بلکه او را در برابر درد و رنج دیگران بی تفاوت ساخته، قبح استفاده از خشم و عصبانیت در زندگی را برایش از بین برده و آن را طبیعی جلوه می دهد.
زیرا کودک تا حدود هفت سالگی کاملاً نمی فهمد که شخصیت‌های خیالی همان نقش‌ها را در زندگی واقعی ندارند. این بدفهمی‌ها، تمایل او را، به پذیرفتن پی چون و چرا و تقلید آنچه در تلویزیون می‌بیند افزایش می‌دهد.
شما باید در هنگام تماشای فیلم، بهترین روش برخورد قهرمان فیلم با مشکلات را آموزش دهید و او را به‌گونه‌ای تربیت کنید که در مورد، برنامه‌های خشن، دیدی انتقادی داشته باشد و اگر فیلم دارای صحنه‌های خشونت‌آمیز بود، حتی اگر با مقاومت فرزند مواجه شدید کانال عوض کنید. شاید نتوانید برای همیشه او را از این گونه برنامه دور نگه دارید؛ اما می توانید رویارویی او با خشونت را به حداقل برسانید.
8- خشونت والدین: چنانچه کودک مشاهده کند، شما در هنگام عصبانیت به جای پرخاش، سعی به حفظ آرامش نموده و مشکلات خود را با گفت‌وگو حل می‌کنید، این شیوه را به‌خوبی می آموزد و هنگام ناراحتی و خشم، به تقلید از شما، برخورد منطقی خواهد داشت.
9- خستگی و بیماری: این دو عامل نیز از عوامل ابراز عصبانیت از جانب کودک محسوب می شود؛ توجه به آن‌ها از جانب شما، آرامش روحی و جسمی فرزندتان را در پی خواهد داشت.
کلام آخر آن‌که، تربیت ناصحیح والدین، منجر به نیاموختن راه و روش صحیح زندگی توسط کودک شده که در نتیجه به سبب آشنا نبودن به اصول، آرامش لازم را نداشته پرخاشگری می کند. لازم است برای فرزند، مجموعه ای از قوانین ثابت را تعیین کرده، نتایج حاصل از سرپیچی از آن‌ها را به طور واضح برایش توضیح دهید و با نمایش الگوهای مثبت، صحبت درباره خوبی و بدی، راهنمایی برای به کارگیری کلمات مناسب هنگام خشم و ارائه مثال از افرادی که هنگام عصبانیت بهترین عملکرد را دارند، پرهیز از خشونت را آموزش دهید.
با به کارگیری موارد بیان شده می توانید از پرخاشگری کودک بکاهید و زمینه را برای آرامش او جهت یادگیری اصول اخلاقی و دینی فراهم کنید.
کتاب عطیه الهی
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.